Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alan jeolojik yapısıyla deprem riski taşıyan ülkeler arasında yer alır. 2023 Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası afetin ekonomik ve sosyal etkileri daha da görünür hale gelmiş, bu felaketin mali boyutları 2025 itibarıyla detaylıca değerlendirilmiştir. Bu yazıda, depremin Türkiye’ye olan maliyetini; kamu harcamaları, sigorta, altyapı zararları ve ekonomik büyümeye etkisi gibi çeşitli açılardan inceliyoruz.
Depremin Türkiye Ekonomisine Etkisi
Depremler, doğrudan ve dolaylı etkilerle ülke ekonomisinde büyük yıkımlara neden olur. 2025 itibarıyla Türkiye’nin deprem kaynaklı ekonomik kayıpları ciddi boyutlara ulaşmıştır.
Ekonomik Büyümeye Olumsuz Etkisi
Depremler sonrası üretim kapasitesindeki azalma, istihdam kaybı ve tüketim düşüşü ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir. 2023 depremlerinin etkisiyle 2024 yılında GSYH büyüme oranı %1,9’a kadar gerilemiş, 2025 yılında toparlanma süreci başlamış olsa da bölgesel kalkınmada ciddi dengesizlikler oluşmuştur.
Kamu Harcamalarındaki Artış
Yeniden inşa ve iyileştirme faaliyetleri için ayrılan bütçeler kamu harcamalarını artırmıştır. 2023-2025 arasında merkezi yönetim bütçesinden afet harcamaları için 1,2 trilyon TL’den fazla kaynak ayrılmış, bu da bütçe açıklarının büyümesine neden olmuştur.
Altyapı ve Yapı Hasarlarının Ekonomik Değeri
Depremler, ulaşım, sağlık ve eğitim gibi kamu hizmetlerinde kullanılan altyapılara büyük zarar verir. Özellikle 2023’te yaşanan depremde on binlerce bina yıkılmış ve yüz binlercesi ağır hasar almıştır.
Konut ve Kamu Binalarının Zararı
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verilerine göre sadece 2023 yılında 650 binden fazla konut ya yıkılmış ya da oturulamaz hale gelmiştir. Bu yapıların yeniden inşası için ayrılan maliyet 2025 itibarıyla 1,1 trilyon TL’ye ulaşmıştır.
Ulaşım ve Enerji Altyapısındaki Hasarlar
Deprem sonrası karayolları, demiryolları ve enerji nakil hatlarında büyük hasarlar oluşmuştur. Ulaştırma ve altyapı zararlarının toplam maliyeti 2025 verilerine göre yaklaşık 200 milyar TL seviyesindedir.
Sigorta ve Finansal Yükler
Zorunlu deprem sigortası (DASK), yıkılan yapıların yeniden inşasında önemli bir finansman aracı olsa da yeterli teminat sağlanamayan yapılar nedeniyle bireylerin büyük kısmı zararı karşılayamamaktadır.
DASK Ödemeleri Yeterli mi?
2023 depremlerinde DASK toplamda 35 milyar TL civarında tazminat ödemesi yapmıştır. Ancak bu miktar, konut başına düşen ortalama zararın %25’ini bile karşılamaya yetmemiştir. 2025 itibarıyla sigorta sisteminde teminat tutarlarının artırılması ve sigorta bilincinin yaygınlaştırılması için çeşitli düzenlemeler gündemdedir.
Bölgesel Ekonomiler Üzerindeki Etkiler
Depremler en çok meydana geldiği bölgedeki ekonomiyi doğrudan etkiler. Sanayi üretimi, tarım ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren birçok işletme zarar görmüş ya da faaliyetlerine ara vermek zorunda kalmıştır.
Sanayi ve Tarımda Üretim Kayıpları
Özellikle Gaziantep, Kahramanmaraş ve Adıyaman gibi sanayi ve tarım üretiminin yoğun olduğu illerde üretim %60’a varan oranlarda azalmıştır. 2025 yılı itibarıyla bölgesel kalkınma ajansları bu iller için teşvik ve destek programları uygulamaya devam etmektedir.
Göç ve Sosyal Yapının Değişimi
Deprem sonrası yaşanan büyük göç dalgası, hem afet bölgesindeki şehirleri hem de göç alan illeri ekonomik ve sosyal olarak etkilemiştir. Eğitim, sağlık ve barınma hizmetlerinde ciddi baskılar oluşmuştur.
Afet Yönetimine Ayrılan Bütçe 2025
Depremlere hazırlıklı olmak için ayrılan kaynakların artırılması hayati önem taşımaktadır. Türkiye, 2025 itibarıyla AFAD, TOKİ ve ilgili kurumlara toplamda 500 milyar TL’nin üzerinde kaynak ayırmıştır. Ayrıca afet sonrası iyileştirme süreçleri için uluslararası kuruluşlardan kredi ve hibeler temin edilmiştir.
Afet Finansmanı ve Uluslararası Yardımlar
Dünya Bankası ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) gibi kurumlar 2023 sonrası Türkiye’ye toplamda 8 milyar dolarlık finansal destek sağlamıştır. Bu destekler afet sonrası yeniden yapılandırma çalışmalarında kullanılmaktadır.
Depremin Türkiye’ye Maliyeti 2025 Tablosu
| Kategori | Tahmini Maliyet (2025) |
|---|---|
| Konut ve bina inşası | 1.100.000.000.000 TL |
| Altyapı (ulaşım, enerji vb.) | 200.000.000.000 TL |
| Kamu harcamaları (yeniden inşa) | 1.200.000.000.000 TL |
| Sigorta ödemeleri (DASK) | 35.000.000.000 TL |
| Uluslararası finansal destek | 8.000.000.000 USD |
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda Depremin Türkiye’ye Maliyeti 2025 ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
2023 depremi Türkiye ekonomisine ne kadar zarar verdi?
2023 Kahramanmaraş merkezli depremin Türkiye ekonomisine doğrudan maliyeti yaklaşık 2 trilyon TL’yi aşmıştır. Bu zarar konut, altyapı, üretim ve kamu harcamaları gibi birçok alanı kapsamakta ve 2025 itibarıyla etkileri halen devam etmektedir.
Deprem sonrası GSYH büyüme oranı nasıl etkilendi?
Depremin ardından Türkiye ekonomisindeki büyüme ivmesi yavaşlamış ve 2024 yılında GSYH artışı %1,9 gibi düşük bir seviyeye gerilemiştir. 2025 yılında kısmi toparlanmalar yaşansa da bölgesel eşitsizlikler büyümüştür.
Afet bölgesine ne kadar bütçe ayrıldı?
2023-2025 yılları arasında afet bölgelerine yapılan harcamalar kamu bütçesinden 1,2 trilyon TL’yi bulmuştur. Bu tutar; konut inşası, altyapı onarımı, sosyal destek ve yeniden yerleşim faaliyetlerini kapsamaktadır.
DASK tazminatları yeterli oldu mu?
Zorunlu deprem sigortası DASK, toplamda yaklaşık 35 milyar TL ödeme yapmış olsa da bu miktar konut başına düşen zararın yalnızca bir kısmını karşılamıştır. Sigorta teminatları 2025’te artırılmıştır ancak halen yeterli düzeyde değildir.
Depremin sosyal etkileri neler oldu?
Deprem sonrası yüz binlerce insan göç etmek zorunda kalmış, bu da şehirler arası dengesizliklerin artmasına ve sosyal hizmetlerde yığılmalar yaşanmasına neden olmuştur. Eğitim ve sağlık sistemlerinde kapasite sorunları oluşmuştur.
Altyapı sistemlerinde ne tür hasarlar oluştu?
Depremler, özellikle karayolları, enerji hatları ve içme suyu sistemlerinde büyük hasarlara yol açmıştır. Bu altyapıların yeniden inşası için 2025 yılına kadar yaklaşık 200 milyar TL harcanmıştır.
Depremden en çok etkilenen iller hangileri oldu?
Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Adıyaman, Malatya ve Şanlıurfa gibi iller hem can kaybı hem de ekonomik zarar açısından en çok etkilenen bölgeler arasında yer almıştır. Bu illerde 2025 yılı itibarıyla hâlâ ciddi iyileştirme çalışmaları sürmektedir.
Türkiye’de depreme hazırlık için hangi adımlar atılıyor?
AFAD, TOKİ ve ilgili bakanlıklar tarafından afet riskini azaltmak amacıyla 2025 itibarıyla afet eylem planları, kentsel dönüşüm projeleri ve eğitim faaliyetleri yürütülmektedir. Ayrıca sigorta sisteminin yaygınlaştırılması ve bina denetimlerinin sıkılaştırılması hedeflenmektedir.
